چرا کودکان بدرفتاری می کنند؟ برای اینکه موضوعی را به ما منتقل کنند؟ برای اینکه ما را کنترل یا دستکاری کنند؟ چرا کودکان بعضی اوقات رفتارهای بد از خود نشان می دهند؟ آیا عمدا می خواهند با مادر و پدر خود مخالفت کنند و از آن ها سرپیچی کنند؟ آیا علت بدرفتاری با مادر یا پدر این است که آن ها نمی دانند رفتار درست چیست؟ آیا نمی توانند به قوانین احترام بگذارند؟ یا اینکه شاید فقط می خواهند حرص شما را در بیاورند و دکمه ای که شما را عصبانی می کند فشار دهند. آیا می خواهند مرزهای رفتارشان را جا به جا کنند؟ آیا دارند محدودیت هایشان را تست می کنند؟ و یا اینکه شاید بدرفتار کردن برای آن ها بعضی وقت ها یک نوع تفریح است؟
بعضی اوقات ما بدرفتاری بچه ها را به خودمان میگیریم . فکر می کنیم کودک از عمد کاری می کند که زندگی ما را سخت تر کند و برای ما کار اضافی درست کند. در گیر و دار استرس های زندگی، این رفتارهای نامناسب بعضی وقت ها برای ما مثل بنزین روی آتش می شود. زندگی امروزه استرس های فراوانی برای والدین دارد. چرا باید علاوه بر همه این استرس ها بچه خودمان ما را اذیت کند؟ خیلی از والدین انگیزه اصلی رفتارهای این چنینی کودکان را نمی فهمند. به خصوص وقتی که این همه تلاش می کنند که فرزندی مودب تربیت کنند. بنابراین به راستی چرا بچه ها با مادر و پدر بدرفتاری می کنند؟
شاید بهتر باشد نگاهمان را به بدرفتاری کمی تغییر دهیم. به رفتارهای نامناسب کودک به عنوان روشی برای ارتباط برقرار کردن نگاه کنیم. روشی که کودک با آن دستش را برای ارتباط به سوی ما دراز می کند. یک تفاوتی میان بزرگسال و کودک وجود دارد. بزرگسال سال ها رمزگشایی احساساتش را تمرین کرده است بنابراین راه های بسیاری برای مدیریت یا ابراز احساساتش یاد گرفته است. اما کودک هنوز در ابتدای این راه است. هنوز دارد این ابزارهای ارتباطی را یاد می گیرد. شاید این موضوع دلیلی این باشد که کودک به جای اینکه بگوید احساس تنهایی یا خستگی می کند، اسباب بازی هایش یا اشیاء را پرت می کند. علت پرت کردن اشیاء توسط کودک گاهی این است که او می خواهد از این طریق ارتباط برقرار کند. اما چون هنوز بسیار تازه کار است روش ارتباطی اش ناپخته است. شکی در این نیست که این رفتار یک رفتار منفی است و رفتار مطلوبی نیست اما دلیلی که پشت این رفتار وجود دارد منفی نیست. مهم است به یاد داشته باشیم رفتار منفی باعث "بد" شدن کودک شما نمی شود. میان رفتار کودک و شخصیت کودک تفاوت وجود دارد. آن کاری که کودک انجام می دهد لزوما آن کسی که او هست نیست بلکه با آن متفاوت است.
درک اینکه چرا کودک بدرفتاری می کند یک مرحله اساسی در تربیت مثبت کودک است. دانستن چرایی رفتار کودک به شما کمک می کند تا چگونگی واکنش درست در برابر آن رفتار با پیدا کنید. همان طور که درک سرنخ هایی که یک نوزاد برای شما نشان می دهد برای رفع خستگی، گرسنگی، یا تحریک بیش از حد او لازم است، مهم است سرنخ هایی که حالات کودکان را در سنین بالاتر نشان می دهد بشناسیم. خیلی اوقات این سرنخ ها خودشان را از طریق کارهایی که کودک انجام می دهد به ما نشان می دهد نه حرف های کودک. اگر بتوانیم این سرنخ ها را شناسایی کنیم می توانیم به نیازهای کودکان پاسخ دهیم و علاوه بر اینکه توجه مثبت خود را به آن ها نشان می دهیم با این کار به تدریج به آن ها یاد می دهیم که چه طور هیجان های خود را کنترل کنند و آن ها را به تدریج از طریق کلمات ابراز کنند.
یکی از دلایلی که کودکان بدرفتاری می کنند، جلب توجه است. گاهی کودک احساس می کند به اون توجهی نمی شود و اهمیتی داده نمی شود. برای اینکه این نیاز به توجه خودش را دریافت کند دست به رفتارهایی می زند که توجه ما را جلب کند. و جالب است که خیلی اوقات ما نسبت به رفتارهای منفی بیش تر از رفتاری مثبت توجه می کنیم. همین باعث می شود کودک اسباب بازی هایش را پرت کند، کودکان دیگر را بزند، داد بزند یا اینکه هر کاری کند که زندگی را بر ما سخت کند.
مدیریت رفتار جلب توجه کودک
چرا کودک جلب توجه می کند؟ چون خیلی اوقات که کودک با انجام رفتارهای بد دنبال توجه می گردد،ما دقیقا چیزی که او می خواهد را به او می دهیم اما روش توجه کردن ما به او سازنده نیست. خیلی ساده است که در موقعیت هایی که کودک رفتار بدی می کند با داد زدن و انتقاد کردن شدید به کودک واکنش دهیم. اگر این کار را انجام دهیم به کودک توجه می کنیم اما توجه منفی . با اینکه کودک ترجیح می دهد توجه مثبت به جای توجه منفی دریافت کند، در شرایطی که هیچ توجه مثبتی وجود نداشته باشد به همان توجه منفی قانع می شود. پس شاید لازم باشد این سوال را از خود بپرسیم؟ آیا تنها زمانی که به کودک توجه می کنیم وقتی است که رفتار منفی انجام می دهد. اگر پاسخ به این سوال مثبت است رفتارهای منفی کودک تکرار می شود و ممکن است بدتر شود چون توجه منفی دریافت می کند. و هرچه رفتارها بدتر شود واکنش های ما هم شدید تر می شود و در یک چرخه معیوب گیر می افتیم. اما اگر بتوانیم راهی پیدا کنیم که به کودک توجه مثبت و سازنده کنیم، هم ما و هم کودک به چیزی که می خواهیم می رسیم. کودک توجه را دریافت می کند، رفتار منفی چون تقویت نشده کم می شود ورفتار مثبت کودک افزایش پیدا می کند. پس هم ما و هم کودک راضی خواهیم بود.
اگر تمرکز کودک را تغییر دهید می توانید رفتار کودک را نیز تغییر دهید
در ادامه این پست به تکنیک هایی برای مدیریت رفتار جلب توجه کودک می پردازیم ...
به رفتار مثبت توجه کنید
به جای توجه به رفتار منفی کودک، سعی کنید به یک چیز مثبت اشاره کنید. شاید در وسط دعوا بتوانید بگویید که از اینکه کودکتان اسباب بازی هایش را جمع کرده است و اتاقش را مرتب کرده است خوشحالید. اگر تمرکز کودک را تغییر دهید می توانید رفتار کودک را نیز تغییر دهید. در این صورت کودک توجهی که می خواهد را دریافت می کند اما با رفتار مثبتی که همزمان شما آن رفتار را تقویت می کنید.
کانال را عوض کنید
گاهی اوقات وقتی کودک روی چیزی متمرکز می شود برایش سخت است هدفش را تغییر دهد. هنگامی که کودک هدف توجه طلبی را برای خودش تعیین کرده مثل کسی است که در یک تونل است. وقتی در تونل هستیم تنها هدفمان بیرون رفتن از تونل است. سعی کنید توجه کودک را به چیزی که کاملا نامرتبط است جلب کنید. مثلا وقتی می بینید کودک لباسش را برعکس می پوشد به یک پرنده، گربه یا درخت در خارج اشاره کنید. روی تراس بروید و بگویید هوا چه قدر خوب است. اگر تمرکز کودک را از رفتار منفی اش دور کنید او توجه مثبت دریافت می کند.
پیام کودک را رمزگشایی کنید
وقتی کودک بدرفتاری می کند می خواهد پیامی را به شما منتقل کند. یک دقیقه وقت صرف کنید و به موقعیت از دیدگاه کودک نگاه کنید. حل کردن مسائل وقتی آرام هستیم و دیدگاه طرف مقابل را درک می کنیم آسان تر می شود. به مانند کارآگاه ها دنبال سرنخ هایی بگردید که کودک شما چه احساسی دارد. از خودتان این سوال را بپرسید که انگیزه اش برای این بدرفتاری چه می تواند باشد. آیا خسته یا گرسنه است؟ احساس تنهایی می کند؟ یا حوصله اش سر رفته است؟ با کارهای ساده ای می توانید نیاز کودک را برآورده کنید. شاید کودک شما نیاز به یک مقدار تنهایی دارد. شاید می خواهد فعالیت جدیدی انجام دهد. شاید نیاز دارد حال و هوایش عوض شود و یا شاید نیاز به مقداری زمان با کیفیت با شما دارد.
زمان با کیفیت یا quality time با کودک خود داشته باشید
گفته می شود انسان ها عاشق توجه کامل هستند. اینکه برای آن ها کاملا حضور داشته باشید. دنیای امروز پر است از توجه های تقسیم شده. با اینکه توجه تقسیم شده می تواند برخی اوقات به ما کمک کند مثلا اینکه هنگام رانندگی حرف بزنیم یا همزمان با تلفن آشپزي کنیم، می تواند برای رابطه ما با دیگران از جمله فرزندانمان مشکل ایجاد کند. فرزندان ما به حضور کامل ما نیاز دارند. یک کار خوب وقتی کودک شما با رفتارهای منفی تلاش می کند توجه دریافت کند این است که برنامه ریزی کنید و در زمان هایی توجه غیرتقسیم شده و کامل خودتان را به صورت مثبت در اختیار او قرار دهید. دقت کنید این نباید در واکنش به رفتار نامناسب کودک باشد بلکه باید به صورت یک برنامه منظم درآید. برنامه ای که در زمان های خاص به کودک بسیار توجه کنید. مثال هایی از این زمان های با کیفیت می تواند درست کردن غذا با کودک، بیرون رفتن با کودک، کاردستی یا نقاشی با او، یا این است که زیر پتو بروید و با استفاده از یک چراغ قوه داستان برایش بخوانید. یک کار را انتخاب کنید و با هم انجامش دهید. اما نکته مهم این است که در طول انجام این کار و در این زمان با کیفیت تلفن همراهتان را بی صدا کنید و در دورترین نقطه ممکن قرار دهید و هر چه قدر وسوسه شدید با آن کار نکنید.
اگر ما دیدگاه خود را نسبت به بدرفتاری تغییر دهیم و آن را به عنوان فرصتی برای گوش دادن، اهمیت دادن به کودک و آموختن به کودک بدانیم می توانیم الگوی رفتارهای خوب باشیم و رفتارهای مثبت را تقویت کنیم، ارتباط بین خود و کودک را بهبود دهیم و کیفیت رابطه مان را بالا ببریم.